Ερευνητική Ομάδα 3:
«Συλλογικές υποκειμενικότητες, χώρος και μνήμη»
Η Ερευνητική Ομάδα 3 (ΕΟ3) εστιάζει στις σχέσεις ανάμεσα σε μορφές δημόσιας κοινωνικότητας και τη συγκρότηση συλλογικών υποκειμενικοτήτων σε αστικά περιβάλλοντα κατά τον 20ό αιώνα, ως διαδικασίες στις οποίες οι διαστάσεις του χώρου και της μνήμης έχουν έναν ρόλο καθοριστικό. Η έρευνα βασίζεται στη θεωρητική παραδοχή ότι η δημόσια κοινωνικότητα, οι συλλογικές υποκειμενικότητες και οι κοινωνικές ταυτότητες μπορούν να εξεταστούν στη διαδικασία της αμοιβαίας παραγωγής τους. Ιδιαίτερη σημασία για την κατανόηση των σχέσεων αυτών δίνεται στη διάσταση του χώρου ως παράγοντα που μεσολαβεί στην παραγωγή των κοινωνικών σχέσεων, των συλλογικοτήτων και των μορφών κοινωνικότητας μέσα από φαντασιακές ή υλικές γεωγραφίες που τις οριοθετούν και ταυτόχρονα προσδιορίζονται από αυτές. Η διάσταση της μνήμης αποτελεί εξίσου σημαντική παράμετρο στον τρόπο με τον οποίο οργανώνονται κοινωνικές συλλογικότητες στον αστικό χώρο και προσανατολίζουν τη δράση τους.
Η ΕΟ3 έχει έδρα το Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Τέσσερα μέλη της ΚΕΟ είναι μέλη ΔΕΠ του τμήματος αυτού: ο Χάρης Εξερτζόγλου, Καθηγητής και επιστημονικός υπεύθυνος της ΕΟ3, η Μαρία Σταματογιαννοπούλου, Επίκουρη καθηγήτρια, ο Γιάννης Γιαννιτσιώτης, Επίκουρος καθηγητής και η Ποθητή Χαντζαρούλα, Επίκουρη καθηγήτρια. Συμμετέχει επίσης ο μετακαλούμενος ερευνητής Βαγγέλης Κεχριώτης, Επίκουρος καθηγητής του Πανεπιστημίου Boğaziçi στην Τουρκία.
Οι συνεργάτες της ΕΟ3 έχουν αναλάβει συγκεκριμένες μελέτες περίπτωσης στο πλαίσιο της παραπάνω προβληματικής. Πιο συγκεκριμένα:
Χάρης Εξερτζόγλου, «Συλλογική υποκειμενικότητα και μνήμη. Οι προσφυγικοί σύλλογοι στην Αθήνα κατά το Μεσοπόλεμο»
Η Μικρασιατική Καταστροφή αποτέλεσε κομβικό σημείο της ελληνικής ιστορίας όχι μόνο για τις άμεσες υλικές συνέπειές της, αλλά και γιατί ανάγκασε πρόσφυγες και γηγενείς να επανεξετάσουν τις ταυτότητές τους. Η έρευνα εστιάζει σε εθελοντικές συσσωματώσεις Ελληνορθόδοξων προσφύγων στην Αθήνα κατά την περίοδο του Μεσοπολέμου και επιδιώκει να φωτίσει τους τρόπους με τους οποίους οι σύλλογοι αυτοί διαπραγματεύτηκαν μια νέα συλλογική ταυτότητα, καθώς ανέπτυσσαν σύνθετες σχέσεις σε σχέση με την κοινωνία υποδοχής. Επεκτείνεται επίσης στη διαδικασία με την οποία συγκροτήθηκε μια διακριτή προσφυγική ταυτότητα στους απογόνους των προσφύγων που δεν είχαν άμεση εμπειρία της εκτόπισης από τη Μικρά Ασία.
Βαγγέλης Κεχριώτης, «Οι σύλλογοι και τα ιδρύματα της Σμύρνης στις αρχές του 20ου αι. Οι κοινωνικές και πολιτισμικές αναπαραστάσεις της ελληνορθόδοξης κοινότητας (1860-1922)»
Η έρευνα εξετάζει τις εθελοντικές συσσωματώσεις των Ελληνορθοδόξων της Σμύρνης στις αρχές του 20ου αι. μέσα από ποικιλία πηγών: τοπικό τύπο, καταστατικά συλλόγων, απολογισμούς κτλ. Στόχος είναι να διερευνηθούν οι τρόποι με τους οποίους οι ελληνορθόδοξοι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας αναπαριστούσαν και παρήγαγαν μέσα από τις συγκεκριμένες μορφές δημόσιας κοινωνικότητας σχέσεις εξουσίας, κοινωνικές ιεραρχήσεις και συλλογικά υποκείμενα με τοπικό, επαγγελματικό ή εθνοτικό χαρακτήρα.
Ποθητή Χαντζαρούλα, «Όψεις της κοινωνικότητας των Εβραίων στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη και Αθήνα: ταυτότητες μετά την καταστροφή»
Η έρευνα εστιάζει στο ρόλο των ποικίλων εβραϊκών θεσμών που αποτυπώνουν την ανασυγκρότηση της ζωής και της ταυτότητας των Ελλήνων Εβραίων στη μεταπολεμική Αθήνα και Θεσσαλονίκη. Χρησιμοποιώντας γραπτές πηγές και προφορικές μαρτυρίες, η μνήμη, η λήθη και η αποσιώπηση εξετάζονται ως παράγοντες που επηρέασαν τη διαμόρφωση των μορφών που πήρε η κοινωνικότητα και η συλλογική υποκειμενικότητα των επιζώντων Εβραίων. Στόχος, να μελετηθούν οι δράσεις που ανέπτυξαν διαφορετικές συλλογικότητες για να ανασυγκροτήσουν τις κατεστραμμένες εβραϊκές κοινότητες και να αντιμετωπίσουν τις τραυματικές εμπειρίες του Ολοκαυτώματος και ο ρόλος τους στη διαμόρφωση νέων υποκειμενικοτήτων στη μεταπολεμική κοινωνία.
Γιάννης Γιαννιτσιώτης, «Οι χωρικές διαστάσεις της δημόσιας κοινωνικότητας: Η περιοχή της Κηφισιάς τις δεκαετίες 1950 -1970»
Στόχος της έρευνας είναι να ερευνηθούν συλλογικές δραστηριότητες με δημόσιο προσανατολισμό, όπως αυτές οργανώνονται και εκφράζονται μέσα από εθελοντικές συσσωματώσεις και άτυπες πρωτοβουλίες που αναπτύσσονται σε επίπεδο γειτονιάς ή με επίκεντρο τη γειτονιά και συνδέονται με τις διαδικασίες αστικοποίησης της Ελλάδας κατά την μεταπολεμική περίοδο. Μέσα από το παράδειγμα της μεταπολεμικής Κηφισιάς, η μελέτη εστιάζει στις χωρικές διαστάσεις της τοπικότητας.
Μαρία Σταματογιαννοπούλου, «Κατασκευές της αστικότητας στη Μυτιλήνη: σύλλογοι και μορφές δημόσιας κοινωνικότητας (1890-1940)»
Η έρευνα εστιάζει στις συλλογικές δραστηριότητες των αστικών στρωμάτων της Μυτιλήνης στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, δηλαδή κατά την περίοδο μετάβασης του νησιού από την οθωμανική στην ελληνική διοίκηση. Έμφαση δίνεται στους φιλολογικούς, αθλητικούς και φιλανθρωπικούς συλλόγους και στη σχέση τους με τη διαμόρφωση μιας αστικής υποκειμενικότητας. Κομβικής σημασίας στη συγκρότηση της τοπικής δημόσιας κοινωνικότητας αποτελεί για την έρευνα η μελέτη της συνάρθρωσης δημόσιου και ιδιωτικού, δηλαδή οι τρόποι με τους οποίους η οργάνωση της συγγένειας επιβάλλει ορισμένου τύπου εκδοχές της δημόσιας κοινωνικότητας.
|
